Kosmik tadqiqotlar va texnologiyalar agentligi (O‘zbekkosmos) direktori o‘rinbosari Muhiddin Ibragimov o‘z sun’iy yo‘ldoshining uchirilishini O‘zbekiston uchun milliy xavfsizlik masalasi deb atadi. Bu haqda u 26-iyun kuni Ucast podkastida ma’lum qildi.
Agar sun’iy yo‘ldosh tasvirlarini boshqa mamlakatlardan sotib olish mumkin bo‘lsa, O‘zbekiston nega o‘z sun’iy yo‘ldoshini uchirishi kerak, degan savolga Muhiddin Ibragimov dunyodagi hozirgi geosiyosiy vaziyat tijorat sun’iy yo‘ldosh ma’lumotlariga barqaror kirish uchun xavf tug‘dirayotganini aytdi.
“Hozirgi kunda boshqa mamlakatlardan bo‘lgan hamkorlarimiz allaqachon shikoyat qilayotganini ko‘ryapmiz. Ular shunday deyishmoqda: men biror komponentni sotib olmoqchiman. Ularga rad javobi berib, butun blokni yoki butun sun’iy yo‘ldoshni sotib olishga majburlashmoqda. Yoki: biz senga sotamiz, lekin sen yuklarni ma’lum bir raketada jo‘natishing kerak, deyishmoqda. Misol uchun, chet el komponenti ishlatilganda, texnologiya yetkazib beruvchisi boshqa komponentlardan foydalanishni yoki sun’iy yo‘ldosh ma’lumotlarini ayrim mamlakatlarga sotishni taqiqlashi mumkin. Bular cheklovlardir va ularning soni faqat ortib boradi”, deya izoh berdi O‘zbekkosmos vakili.
Uning aytishicha, bugungi kunda dunyo globallashuvdan chekinish tomon bormoqda. Uning ta’kidlashicha, 2035-yilgacha ishlab chiqilayotgan milliy kosmik dasturda O‘zbekistonning texnologik va moliyaviy imkoniyatlarini hisobga olgan holda “ko‘plab jihatlar” e’tiborga olingan. “Texnologik mustaqillikni ta’minlash doirasida albatta ba’zi ishlarni amalga oshirishimiz zarur,” — deya ta’kidladi Ibragimov.
Bundan tashqari, O‘zbekkosmos rahbari o‘rinbosari Qorabog‘ mojarosi paytida ba’zi guruhlar Azerkosmos’ga kirishni to‘sib, o‘z sun’iy yo‘ldoshlarini Ozarbayjon uchun o‘chirib qo‘yganini misol qilib keltirdi. U o‘z sun’iy yo‘ldoshiga ega bo‘lish jangovar harakatlar borishiga ta’sir ko‘rsatganini, buni Ozarbayjon prezidenti Ilhom Aliyev ham ta’kidlaganini aytdi.
“Biz hozir kosmik texnologiyalarni jarayonlarning ajralmas qismi sifatida joriy etmoqdamiz. Bu kosmik monitoring, aniqlash, topish, qayta tekshirishni o‘z ichiga oladi. Bu sistema umumiy sistemada kubga aylanadi. Bizda ma’lumotlarning kritik minimumi bo‘lishi kerak. Vaqtning qaysidir nuqtasida biz ma’lumotlarning kritik minimumini avtonom ravishda, mustaqil ravishda, har qanday joylashuvda olishimiz kerak. Bu holat o‘z guruhining zarurligini baholashda hisobga olinadi”, — dedi Muhiddin Ibragimov.
O‘zbekkosmos vakilining tushuntirishicha, o‘z sun’iy yo‘ldoshini uchirish loyihasining qiymati yakuniy aniqlik darajasi, yetkazib beruvchi va boshqa texnik xususiyatlarga bog‘liq bo‘ladi.
“Bu bitta sun’iy yo‘ldosh uchun $50 mlndan $100 mlngacha tushishi mumkin”, — deya qo‘shimcha qildi u.
Yaqinda O‘zbekkosmos direktori o‘rinbosari Muhiddin Ibragimov O‘zbekiston 2028-yildan kechiktirmay o‘z ilmiy-texnik sun’iy yo‘ldoshini orbitaga chiqarishni rejalashtirayotganini ma’lum qildi. Obyektni yaratish bilan Yaponiyaning Kyusyu texnologiya institutiga o‘qishga yuborilgan yetti nafar o‘zbekistonlik magistrantdan iborat jamoa shug‘ullanadi.
Avvalroq Spot O‘zbekkosmos va Bosh prokuratura ekologik huquqbuzarliklarni aniqlashda hamkorlik qilishga kelishib olgani haqida yozgandi.
