UzPost milliy pochta operatoriga 31,45 mlrd so‘m (Markaziy bank kursi bo‘yicha $2,6 mln) miqdorida qo‘shilgan qiymat solig‘i, shu jumladan, jarima to‘lash majburiyati yuklatildi. Tegishli hujjatlar Spot tahririyati ixtiyorida mavjud.
2024-yil iyulida Yirik soliq to‘lovchilar bo‘yicha hududlararo soliq inspeksiyasi soliq auditi natijalari asosida bayonnoma tuzgandi. Unda UzPost‘ga 2021-yildan 2023-yilgacha xorijiy kompaniyalarga ko‘rsatilgan O‘zbekiston hududidan tovarlarni tashish bo‘yicha tranzit xizmatlari uchun 26,46 mlrd so‘m qo‘shimcha soliq to‘lash belgilangan.
UzPost bu ko‘rsatmaga rozi bo‘lmagan va sudga murojaat qilgan. Toshkent tumanlararo va shahar ma’muriy sudlari Hududlararo soliq inspeksiyasining pochta aloqasi operatoridan 26,33 mlrd so‘m QQS va 5,26 mlrd so‘m jarima undirish talabini asossiz deb topdi. Sud jo‘natish punkti va manzil O‘zbekistondan tashqarida joylashganligini, QQSning nol stavkasi qo‘llanilishi kerakligini aniqladi.
17-mart kuni Yirik soliq to‘lovchilar bo‘yicha hududlararo soliq inspeksiyasi UzPost‘ga yangi ko‘rsatma yubordi. Idora, sud qarorlarini bajarib, qo‘shimcha to‘lanishi kerak bo‘lgan soliqlar miqdorini qayta ko‘rib chiqdi va uni 126,67 mln so‘m — 26,21 mlrd so‘mgacha kamaytirdi. Shuningdek, soliq idorasi 5,24 mlrd so‘m jarima to‘lashni talab qildi.
Shundan so‘ng pochta operatori yana Toshkent tumanlararo maʼmuriy sudiga daʼvo arizasi topshirdi. 1-iyul kuni sud ariza qanoatlantirilib, Hududlararo soliq inspeksiyasining ilgari to‘lanmagan QQS‘ni undirish to‘g‘risidagi qarori haqiqiy emas deb topildi.
6-avgust kuni Toshkent shahar maʼmuriy sudining apellyatsiya instansiyasi soliq idorasining shikoyatini rad etdi va birinchi instansiya sudining qarorini o‘z kuchida qoldirdi.
Biroq 26-sentabr kuni Toshkent shahar maʼmuriy sudi qayta ko‘rib chiqish tartibida avvalgi ikki instansiya qarorlarini bekor qildi va UzPostʼning Hududlararo soliq inspeksiyasi qarorini haqiqiy emas deb topish to‘g‘risidagi daʼvosini rad etdi. Pochta operatori ushbu qaror ustidan faqat O‘zbekiston Oliy sudiga shikoyat qilishi mumkin.
Natijada UzPost 26,21 mlrd so‘m QQS va 5,24 mlrd so‘m jarima to‘lashi kerak. To‘lovlarning umumiy summasi deyarli 31,5 mlrd so‘mni tashkil etadi.
UzPost saytidagi maʼlumotlarga ko‘ra, pochta operatorining 2024-yildagi sof foydasi 843,9 mln so‘mni (o‘tgan yilga nisbatan 4% o‘sish), daromadi esa 603,4 mlrd so‘mni (+58%) tashkil etgan. Bu yilning birinchi yarmida o‘rtacha ish haqi yillik 26% ga oshdi — 2,93 mln so‘mdan 3,69 mln so‘mgacha. Kompaniyada 7,5 mingdan ortiq xodim ishlaydi — ular 1602 ta pochta bo‘limi va 163 ta pochta aloqa tugunlarida faoliyat yuritadi.
Avvalgi voqealar
Soliq qo‘mitasi raisining birinchi o‘rinbosari Mubin Mirzayev huzuridagi Hududlararo soliq inspeksiyasi tomonidan 2024-yilning 29-iyulida soliq auditi natijalari bo‘yicha bayonnoma tuzilgan. Unda UzPostga 2021-yildan 2023-yilgacha O‘zbekiston hududi orqali tovarlarni tashish bo‘yicha xorijiy kompaniyalarga ko‘rsatilgan tranzit xizmatlari uchun 26,46 mlrd so‘m qo‘shimcha soliq to‘lash majburiyati yuklatilgan. Hamkorlar orasida Tayger Layn Post, Clevtrans, Post+ B.V. va Daily Mail Zenith FZE bor.
Hujjatda qayd etilishicha, soliqlarni qo‘shimcha hisoblash Soliq kodeksining 224-moddasi bo‘yicha amalga oshirilgan. Ushbu modda bilan soliqning to‘liq to‘lanmasligiga “soliqlarni noto‘g‘ri hisoblab chiqarish yoki boshqa g‘ayriqonuniy harakatlar (harakatsizlik)” sabab bo‘ladi. Shuningdek, mazkur modda to‘lanmagan soliq summasining 20%i miqdorida jarima solishga sabab bo‘ladi.
Natijada soliq idorasi UzPostga budjetga 26,34 mlrd so‘m soliq hamda 5,26 mlrd so‘m jarima to‘lash majburiyatini yukladi.
2024-yil 10-sentabr kuni Iqtisodiyot va moliya vaziri o‘rinbosari Ahadbek Haydarov UzPost’ning 2024-yil 5 va 30-avgustdagi xatlariga bergan javobida Soliq kodeksining 263-moddasi bilan tashishlar yagona xalqaro tashish hujjatlari asosida rasmiylashtirilgan taqdirda, agar yo‘lovchilar, pochta va bagajni jo‘natish punkti yoki belgilangan punkti O‘zbekiston hududidan tashqarida joylashgan bo‘lsa, xizmatlarni realizatsiya qilishda nol stavka bo‘yicha soliq solish amalga oshirilishini ta’kidlagan. Shundan kelib chiqib, pochta tashish xizmatlarini amalga oshirish yagona xalqaro tashish hujjatlari asosida rasmiylashtirilsa, QQSning nol stavkasi qo‘llanilishi ma’lum qilingan.
2024-yil 17-dekabr kuni Toshkent tumanlararo ma’muriy sudi UzPost da’vosi bo‘yicha qaror chiqardi. Sudya Bosit Kamilov hududlararo soliq inspeksiyasining pochta operatoridan 26,33 mlrd so‘m QQS va 5,26 mlrd so‘m jarima undirish haqidagi talabini asossiz deb topib, jo‘natish punkti va manzil O‘zbekistondan tashqarida ekanligini aniqladi.
Sud qo‘shimcha hisoblangan soliq summasini qayta ko‘rib chiqish va Hududlararo soliq inspeksiyasi hisobidan UzPost foydasiga 3,78 mln so‘m undirish to‘g‘risida qaror chiqardi.
17-fevral kuni Toshkent shahar ma’muriy sudi apellyatsiya instansiyasi sudlov hay’ati soliq inspeksiyasining apellyatsiya shikoyatini qanoatlantirishni rad etib, birinchi instansiya sudining hal qiluv qarorini o‘z kuchida qoldirdi. Biroq sud UzPost foydasiga 3,78 mln so‘m to‘lash to‘g‘risidagi talabni bekor qildi. Ikkinchi instansiya qarori Oliy sudda protest keltirilishi mumkin. Biroq Spot norozilik bildirilganidan bexabar.
Oradan bir oy o‘tib — 17-mart kuni Yirik soliq to‘lovchilar bo‘yicha hududlararo soliq inspeksiyasi UzPost’ga yangi ko‘rsatma yubordi. Idora sud qarorlarini bajarib, qo‘shimcha to‘lanishi lozim bo‘lgan soliqlar summasini 126,67 mln so‘mga — 26,21 mlrd so‘mga kamaytirib, qayta ko‘rib chiqdi. Shuningdek, idora 5,24 mlrd so‘m miqdorida moliyaviy jarima to‘lashni talab qildi.
Oradan bir necha kun o‘tib, milliy pochta operatori Prezident huzuridagi Tadbirkorlik subyektlarining huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish bo‘yicha vakilga (Biznes-ombudsmanga) soliqlarni qo‘shimcha hisoblash talabi bo‘yicha chora ko‘rishni so‘rab murojaat qildi.
26-mart kuni UzPost bosh direktor Alisher Fayzullayev nomidan Toshkent tumanlararo ma’muriy sudiga yana bir da’vo arizasi kiritdi, unda Hududlararo soliq inspeksiyasining talabi “noqonuniy” va “asossiz” deb baholangan.
Soliq qo‘mitasining pozitsiyasi
May oyida Soliq qo‘mitasi raisining birinchi o‘rinbosari Mubin Mirzayev rahbarligidagi Yirik soliq to‘lovchilar bo‘yicha hududlararo soliq inspeksiyasi Uzpost pochta operatoridan $2 mlndan ortiq soliq undirish to‘g‘risidagi Spot materialiga javob berdi.
Idora 2024-yilning iyul oyida Uzpost’da 2021−2023-yillar oralig‘ida qo‘shilgan qiymat solig‘i to‘liq to‘lanmaganligi bo‘yicha soliq auditi o‘tkazilganini tasdiqladi. Tekshiruv natijasida 26,2 mlrd so‘m qo‘shimcha soliq hisoblangan.
Hududlararo soliq inspeksiyasi asos sifatida Soliq kodeksining Uzpost ayblanayotgan ikkita moddasini keltirgan. 238-moddasi bilan soliq solish obyekti — realizatsiya qilish joyi O‘zbekiston bo‘lgan tovarlarni (xizmatlarni) realizatsiya qilish bo‘yicha aylanma deb belgilangan.
Soliq kodeksining 241-moddasiga asosan, tashish va (yoki) transportda tashish bo‘yicha xizmatlar yoxud bevosita tashish va (yoki) transportda tashish bilan bog‘liq xizmatlar O‘zbekistonning yuridik shaxslari yoki yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan, agar jo‘natish punkti va (yoki) belgilangan punkt O‘zbekiston hududida joylashgan bo‘lsa, hudud xizmatlarni realizatsiya qilish joyi deb e’tirof etilgan.
BAAning Daily Mail Zenith FZE, Niderlandiyaning Post+ B.V., Litvaning Tayger Layn Post va “UAB Clevtrans kompaniyalari bilan tuzilgan shartnomalarning ilovalari va xizmatlar ko‘rsatish dalolatnomalariga asosan xizmatlar ko‘rsatiladigan joyi Toshkent shahri deb ko‘rsatilgan. “Xalqaro soliqdan qochish sxemasidan foydalanilmoqda”, — deya xulosa qildi inspeksiya.
Toshkent tumanlararo ma’muriy sudining 2024-yil 17-dekabrdagi hal qiluv qaroriga asosan inspeksiya Uzpost’ga qo‘shimcha hisoblangan soliqni qayta ko‘rib chiqib, uning summasini 26,4 mlrd so‘mdan 26,2 mlrd so‘mga tushirgan.
Biroq Toshkent shahar ma’muriy sudi apellyatsiya instansiyasining 17-fevraldagi qaroriga asosan sudlov hay’ati BAAning Daily Mail Zenith FZE va Niderlandiyaning Post+ B.V. kompaniyalari bilan tuzilgan shartnomalarda xizmat ko‘rsatish joyi sifatida Toshkent shahri ko‘rsatilganini qayd etgan. Sud Soliq kodeksining 241-moddasi bilan O‘zbekiston hududi xizmatlarni realizatsiya qilish joyi sifatida qo‘shimcha soliqlar hisoblanishini asosli deb topdi.
Bundan tashqari, Hududlararo soliq inspeksiyasi 17-mart kuni Uzpost’ga 26,21 mlrd so‘m QQS hamda 5,24 mlrd so‘m moliyaviy jarima to‘lash bo‘yicha yangi ko‘rsatma yuborilganini tasdiqladi. Pochta operatori yangi soliq talabini haqiqiy emas deb bo‘yicha Toshkent tumanlararo ma’muriy sudiga da’vo arizasini kiritgan.
28-mart kuni Uzpost arizasi asosida ish qo‘zg‘atilib, sud-soliq ekspertizasi o‘tkazilmoqda. Hududlararo soliq inspeksiyasi o‘z xatti-harakatlari asosli ekanligini ta’kidlab, sud-soliq ekspertizasining yakuniy qarorini chiqarish uchun tegishli hujjatlar tayyorlangani va talab asosida taqdim etilishini qayd etdi.
Spot, avvalroq, Antikorrupsiya agentligi Davaktivga UzPost xususiylashtirilishi bo‘yicha taqdimnoma kiritgani haqida yozgandi.
