Xalqaro valyuta jamg‘armasi missiyasi O‘zbekistonga tashrifi bo‘yicha xulosalarini e’lon qildi.
Xulosada global va mintaqaviy muammolarga qaramay, 2022-yilda O‘zbekistonning iqtisodiy o‘sish sur’ati kuchli bo‘lgani, biroq inflyatsiya tezlashgani qayd etilgan.
Shuningdek, inflyatsiya darajasini pasaytirish va fiskal barqarorlikni ta’minlash bo‘yicha oqilona siyosat, keyingi tarkibiy islohotlar makroiqtisodiy barqarorlikni mustahkamlashi va barqaror o‘sish sur’atlarini ta’minlashi ta’kidlangan.
Inflyatsiya ko‘tarildi va kengroq asosga ega bo‘lib, global narxlar, ayniqsa oziq-ovqat va energiya narxlarining oshishini aks ettiradi.
Oʻzbekiston Markaziy banki tomonidan oʻz vaqtida koʻrilgan qatʼiy chora-tadbirlar tufayli 2022-yil oxirigacha inflyatsiya darajasi 12% atrofida saqlanishi kutilmoqda, deyiladi xabarda.
Regulyator ham yil yakuni bo‘yicha inflyatsiya darajasi 12−12,5% atrofida shakllanishi hamda 2023-yil uchun bazaviy ssenariy doirasida 8,5−9,5%gacha pasayishini prognoz qilgandi.
2023-yilda global iqtisodiy oʻsish sekinlashishi prognoz qilinmoqda, biroq shunga qaramay, inflyatsiya yanada barqaror bo‘lishi mumkin.
Natijada, nisbatan kuchli ichki talabning davom etishiga qaramay, 2023-yilda O‘zbekistonda iqtisodiy o‘sish biroz pasayib, 5%dan sal kamroq bo‘lishi prognoz qilinmoqda.
Oʻzbekistonning iqtisodiy istiqboliga salbiy taʼsir koʻrsatadigan xavflar qatoriga Ukrainadagi urushning ehtimoliy avj olishi, global oʻsish surʼatlarining yanada sekinlashishi va moliyaviy ahvolning yomonlashishi bilan bogʻliq xavflar kiradi.
Xalqaro valyuta jamg‘armasi quyidagi yoʻnalishlarda tavsiyalar berdi:
Pul-kredit siyosati
Pul-kredit siyosati inflyatsiya darajasini pasaytirishga qaratilgan bo‘lishi kerak, deyiladi hisobotda.
Amaldagi siyosat narxlar bosimini o‘z ichiga olgan va inflyatsiya darajasini O‘zbekiston Markaziy banki tomonidan belgilangan o‘rta muddatli maqsadli ko‘rsatkichga bosqichma-bosqich pasaytirish uchun asosli ko‘rinadi.
Biroq siyosatning uzatilishi moliyaviy vositachilikning past darajalari va yuqori dollarizatsiya, shuningdek, subsidiyalangan foiz stavkalari bo‘yicha davlat kreditlash dasturlari bilan cheklanib qolmoqda.
Markaziy bank yil oxirigacha “nisbatan qattiq” pul-kredit siyosatiga amal qiladi. Iqtisodiyotda ijobiy surʼatlarni shakllantiradi va soʻm aktivlarining rentabelligini taʼminlaydi.
Moliyaviy siyosat
Fiskal siyosat inflyatsiya darajasini pasaytirish bo‘yicha sa’y-harakatlarni qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan bo‘lishi kerak.
Joriy yilda fiskal konsolidatsiya sur’ati sekinlashdi, bu esa ijtimoiy yordam miqdorini ikki barobardan ko‘proqqa oshirdi.
“Shunday qilib, 2022-yilda budjet taqchilligi YaIMning 4%ini tashkil qilishi kutilmoqda. Rasmiylar haqli ravishda defitsitni 2023-yilda YaIMning 3%igacha kamaytirishni maqsad qilgan, bu ham fiskal barqarorlikka ishonchni kuchaytirishi kerak”, — dedi Xalqaro valyuta jamg‘armasi Ron Van Ruden.
Imtiyozlarni bartaraf etish va soliqqa rioya qilishni yaxshilash orqali soliq solinadigan bazani kengaytirish bo‘yicha ishlarni davom ettirish kerak.
Bundan tashqari, davlat investitsiyalarini, shuningdek, fiskal risklarni boshqarish, jumladan, davlat-xususiy sheriklik uchun qat’iy qoidalar va chegaralarni belgilash orqali yanada takomillashtirish uchun imkoniyatlar mavjud.
Davlat ishtirokidagi korxonalari va banklarni xususiylashtirish
Xususiylashtirishga oid yangi qonun bunga shaffof va raqobatbardosh jarayonlar orqali yordam beradi.
Shu bilan birga, davlat korxonalari va davlat banklarida korporativ boshqaruv tizimini yanada takomillashtirish hamda shaffoflikni ta’minlash muhim o‘rin tutishi kerak.
Banklarni xususiylashtirilishi masalasida bosh vazir o‘rinbosari Jamshid Qo‘chqorov O‘zbekistonda keyingi besh yil ichida faqat bitta davlat banki qolishi, qolgan barcha banklar xususiylashtirilishi haqida ma’lum qilgandi.
Raqobatni kuchaytirish va biznes uchun teng sharoit yaratish
Bu xususiy firmalar uchun ichki bozorlarni yanada ochish va davlat korxonalari uchun imtiyozlarni bekor qilish, shuningdek, raqobat to‘g‘risidagi yangi qonunni qabul qilish hamda monopoliyaga qarshi qo‘mita mustaqilligi va yetarli vakolatlarini ta’minlashni taqozo etadi.
Soliq va bojxona ma’muriyatchiligini raqamlashtirishni kengaytirish
Bu nafaqat korxonalar ishini soddalashtirish, balki korrupsiyani kamaytirishga ham xizmat qiladi. Boshqaruv tizimini manfaatdor tomonlarning qarshiligiga yo‘l qo‘ymaslik uchun, xususan, yirik qurilish va infratuzilma loyihalarida manfaatdor mulkchilik talablarini kuchaytirish orqali takomillashtirish mumkin.
Yangi islohotlar
Faktor bozorlari, xususan, mehnat bozori, yer, energiya, suv va moliya bozorlari faoliyatini takomillashtirish, ularning mahsuldorligini oshirish.
Yangi mehnat kodeksi ish o‘rinlarini yaratishga yordam beradi, biroq katta miqdordagi bo‘shliqni bartaraf etish uchun ta’lim, ayniqsa, kasb-hunar va oliy ta’lim sifatini oshirish zarur.
Yer islohotini, jumladan, qishloq xo‘jaligida yerga bo‘lgan huquq va uni realizatsiya qilish imkoniyatlarini himoya qilishni ta’minlash uchun jadallashtirish kerak.
Samaradorlikni oshirish va qo‘shimcha investitsiyalarni jalb qilish, dolzarb ehtiyojlar uchun budjet resurslarini bo‘shatish va yashil iqtisodiyotga o‘tishni osonlashtirish uchun elektr va suv tariflarini bosqichma-bosqich xarajatlarni qoplash, keyin esa bozor darajasiga ko‘tarish kerak bo‘ladi.
Savdo integratsiyasi va mintaqaviy hamkorlikni mustahkamlash
Mavjud geosiyosiy muhit sezilarli qiyinchiliklar tug‘dirsada, u boshqa joyga ko‘chib o‘tmoqchi bo‘lgan korxonalarni jalb qilish imkoniyatlarini ham taqdim etadi.
JSTga a’zo bo‘lish bo‘yicha muzokaralarni jadallashtirish va qo‘shni davlatlar bilan hamkorlikni kengaytirish, jumladan, mavjud transport yo‘nalishlarini takomillashtirish va yangilarini yaratish O‘zbekistonning sarmoyaviy jozibadorligini oshiradi.
Oqilona makroiqtisodiy siyosat va islohotlarni davom ettirishi bilan kelgusi yillarda ham kuchli o‘sish davom etishi kutilmoqda.
Bu hukumatga 2030-yilga borib Oʻzbekistonni oʻrtachadan yuqori daromadga ega boʻlgan davlatga aylanish maqsadiga erishish imkonini beradi.
