Apple Pay va Google Pay bulutli xizmatlarni cheklovchi shaxsiy ma’lumotlar to‘g‘risidagi qonun tufayli O‘zbekiston bozoriga kira olmayapti. Bu haqda Alter Ego YouTube kanaliga bergan intervyusida TBC Uzbekistan bosh direktori Nika Kurdiani ma’lum qildi.
O‘zbekistondagi TBC ekotizimi rahbari Apple Pay va Google Pay' bulutli servislar muammosi sababli mamlakatda ishlamasligini qayd etdi. 2019-yilda qabul qilingan “Shaxsga doir ma’lumotlar to‘g‘risida"gi qonun kompaniyalarga ma’lumotlarni xorijdagi serverlarga joylashtirishga ruxsat bermaydi. “Men bulutli xizmatlarga juda ishonaman, chunki bu tezda kengayish imkonini beradi”, — dedi u.
Nika Kurdianining so‘zlariga ko‘ra, dunyodagi ko‘plab xizmatlar endi o‘z serverlari va infratuzilmasida (on-premise) ishlamaydi, chunki ular faqat bulutli xizmatlardan foydalanishga yo‘naltirilgan.
“O‘ylashimcha, biz shunday yechim topishimiz kerakki, bu bir tomondan bizni maxfiy ma’lumotlar sizib chiqishidan himoya qilin, ikkinchi tomondan esa bulutdagi texnologik jarayonlarni rivojlantirishga yordam bersin” — dedi u.
BILLZ bosh direktori va hammuassisi Rustam Hamdamov shaxsiy ma’lumotlar to‘g‘risidagi qonunga rioya qilish uchun O‘zbekistonda infratuzilma, jumladan, xalqaro darajadagi data markazlar bo‘lishi kerakligini tushuntirdi. Foydalanuvchi ma’lumotlarini mamlakat ichida saqlash uch baravar qimmatga tushadi, shu bilan birga elektr ta’minotidagi uzilishlar tufayli yetarli xavfsizlik ta’minlanmaydi.
U hozirda shaxsiy ma’lumotlar to‘g‘risidagi qonun qayta ko‘rib chiqilayotganini aytib, Raqamli texnologiyalar vazirligida startaplar ishtirokida o‘tkazilgan yig‘ilishda bu masala ko‘tarilganini ta’kidladi.
“Bozorda yetarlicha kapital bo‘lmaguncha O‘zbekistonda data-markazlar paydo bo‘lmaydi, chunki bu katta sarmoyalarni talab qiladi. Menimcha, muvozanat topish kerak: bulutli infratuzilmaning yo‘qligi kompaniyalarning yaratilishi, o‘sishi va kengayishiga jiddiy to‘sqinlik qiladi. Hozircha O‘zbekistonda bizning ehtiyojlarimizga to‘liq javob beradigan ma’lumotlar markazini ko‘rmadim”, — dedi Rustam Hamdamov.
Nika Kurdiani bir nechta kompaniyalarning mahalliy bulutli xizmatlarni yaratish rejalari haqida gapirdi. TBC Uzbekistan bosh direktori katta quvvatlarni talab qiladigan sun’iy intellekt uchun bulutli infratuzilma zarurligini ta’kidladi. “Hozir bu infratuzilma yo‘q”, — deya qo‘shimcha qildi u.
Iyul oyida Kurbanoff.net Telegram-kanali muallifi Shuhratbek Qurbonov 2021-yil yanvar oyida kiritilgan “Shaxsga doir ma’lumotlar to‘g‘risida"gi qonunning 27−1-moddasida jisman O‘zbekiston hududida joylashgan texnik vositalarda shaxsga doir ma’lumotlarni yig‘ish, tizimlashtirish va saqlash majburiyati belgilanganini tushuntirgan edi.
Bulutli infratuzilma
2024-yil dekabr oyida TBC Bank xalqaro operatsiyalar bo‘yicha rahbari Oliver Xyuz banklarga foydalanuvchilarning shaxsiy ma’lumotlarini O‘zbekiston va xorijdagi bulutli omborlarda saqlashga ruxsat berishni taklif qilgan edi.
“Bugungi kunda banklarga shaxsiy va bank ma’lumotlarini saqlash bo‘yicha qat’iy talablar mavjud. Ularni o‘z hisoblash markazlarimizda saqlashimiz kerak. Bu esa ancha qimmat va kengaytirish qiyin”, — dedi u.
Top-menejer ushbu taklif nafaqat texnologiya sanoati va bank sektorini rivojlantirish, balki “hozirda O‘zbekistonda mavjud bo‘lmagan” ko‘plab hisoblash quvvatlarini talab qiladigan sun’iy intellektni rivojlantirish uchun ham muhimligini ta’kidladi. Xyuzning qayd etishicha, TBC Uzbekistan o‘z chat-botlarini ishlab chiqmoqda va allaqachon qiyinchiliklarga duch kelmoqda.
Davlat rahbari, mazkur masala haqiqatdan ham dolzarb ekanini, mamlakat kelajagi sifatida sun’iy intellektga jiddiy e’tibor qaratish kerakligini ta’kidladi. Shu bilan birga, prezident bosh vazir o‘rinbosari, iqtisodiyot va moliya vaziri Jamshid Qo‘chqorov, Markaziy bank raisi Timur Ishmetov hamda Adliya vaziri Akbar Toshqulovga tegishli takliflar ishlab chiqishni topshirdi.
“Biz har tomonlama puxta o‘ylab, yagona to‘g‘ri qaror qabul qilishimiz kerak. Gap fuqarolarning shaxsiy ma’lumotlari haqida bormoqda va bu juda jiddiy masala. Bu yerda xato qilishga haqqimiz yo‘q”, — dedi prezident.
Iyul oyida Green White Solutions asoschisi Abduqahhor Toshmuhamedov O‘zbekistonda sifatli ma’lumotlar markazlari yetishmasligini aytgan edi. Kompaniya 10 dan ortiq mamlakatlarda faoliyat yuritadi, biroq shaxsiy ma’lumotlarni mamlakat hududida saqlash talabi tufayli mahalliy mijozlar bilan muammolar yuzaga kelmoqda.
“Biz mamlakat ichida ishlaganimizda bu muammoga doimo duch kelamiz. Mijozlarda [shaxsiy ma’lumotlar] O‘zbekiston hududida saqlanadimi, yo‘qmi, degan savol tug‘iladi. Lekin, hech kim [bu talabga] javob beradigan ma’lumotlar markazi mavjudligi masalasiga e’tibor qaratmaydi. Tier III standartiga javob beradigan birorta ham data-markaz yo‘q”, — dedi Abduqahhor Toshmuhamedov.
Raqamli texnologiyalar vazirligi rahbarining birinchi o‘rinbosari Olimjon Umarov Zangiota tumanidagi ma’lumotlar markazi Tier III xalqaro sertifikatini qo‘lga kiritganini ma’lum qildi. Shuningdek, obyektni kengaytirishni nazarda tutuvchi qurilishning ikkinchi bosqichini boshlash to‘g‘risida bitim imzolandi. Bundan tashqari, 2025-yilda O‘zbektelekom Qo‘qon, Buxoro va Ohangaronda uchta ma’lumot markazini foydalanishga topshirishni rejalashtirmoqda.
Avvalroq Spot sun’iy intellekt AQShda yosh mutaxassislarni ish bilan ta’minlashni qiyinlashtirayotgani haqida yozgan edi. Qayd etilishicha, so‘nggi uch yilda buxgalteriya, dasturlash va ma’muriy qo‘llab-quvvatlash sohalarida yangi mutaxassislar bandligi 13% ga kamaygan.
