Milliy banklararo protsessing markazi (Humo to‘lov tizimi) ayrim xizmatlar narxini sezilarli darajada oshirdi. Bunga Gazeta.uz nashri e’tibor qaratdi.
Unga ko‘ra, oxirgi marta o‘tgan yilning 12-avgustida o‘zgartirilgan tariflar joriy yilning 7-mart hamda 21-mayidagi umumiy kelishuv protokoli bilan yangilangani ma’lum bo‘ldi.
Asosiy o‘zgarishlar EPOS orqali amalga oshiriladigan onlayn operatsiyalarga taalluqli bo‘lib, bu o‘zgarishlar iste’molchilarga bevosita ta’sir ko‘rsatmaydi, chunki vositachilik haqini do‘kon yoki internet-do‘kondagi terminallarga xizmat ko‘rsatuvchi bank-ekvayerlar to‘laydi.
Shunga qaramay, banklar kelajakda tariflarning oshishi sababli Humo kartalari bo‘yicha xizmatlar narxini oshirishi mumkin.
Ilgari internet-ekvayring operatsiyalari uchun 0,03% lik yagona tarif amal qilgan bo‘lsa, endi operatsiyalarning bir qismi alohida ajratilib, xizmatlar narxi 3,3 baravarga — 0,1% gacha ko‘tarildi:
- EPOS orqali boshqa tizimlar kartalariga yoki elektron hamyonlarga o‘tkazishga mo‘ljallangan ekvayring uchun komissiya — 0,1%;
- transchegaraviy to‘lovlar uchun — 0,1%;
- umumiy to‘lovlar uchun (hisobdan chiqarish) — 0,1%;
- QR-kod bo‘yicha yoki joyning o‘zida to‘lash (olib qo‘yish) uchun — 0,06%;
- konversion operatsiyalar uchun (olib tashlash/to‘ldirish) — 0,1%;
- infokiosklarda (yoki boshqa uskunalarda) naqd pul mablag‘lari bilan operatsiyalar uchun keshbek (yechib olish/to‘ldirish) — 0,1%;
- omonatlar, bank hisobvaraqlari bo‘yicha operatsiyalar (hisobdan chiqarish/to‘ldirish) uchun — 0,1%;
- kredit operatsiyalari bo‘yicha (hisobdan chiqarish/to‘ldirish) — 0,1%;
- kassa operatsiyalari bo‘yicha (hisobdan chiqarish/to‘ldirish) — 0,1%;
- rekvizitlar bo‘yicha haq to‘lash uchun — 0,1%.
Humo ichida pul o‘tkazmalari uchun mo‘ljallangan EPOS orqali ekvayring 0,03%, kreditlarni qaytarish va avtomatik hisobdan chiqarish uchun esa 0,1% darajasida qoldi.
Visa/Visa Domestic, Mastercard/Mastercard Domestic kartalari uchun bankomat ekvayring xizmati narxi tranzaksiya summasining 0,59% dan 0,6% gacha (ammo kamida 2875 so‘m), UnionPay International uchun — 0,19% dan 0,2% gacha oshdi. Mastercard International kartalariga xizmat ko‘rsatish 2,3 foizdan 2,8 foizga oshdi.
HumoPay xizmatini qo‘llab-quvvatlash uchun abonent to‘lovi bekor qilindi (ilgari oyiga 3,5 mln so‘m edi). Markaziy personal byurosida Humo kartasi emissiyasi arzonlashdi — har bir karta uchun 3000 so‘m o‘rniga 2000 so‘mdan.
Ta’kidlash joizki, Humo davlat kompaniyasi sifatida ko‘plab xizmatlarni — ayniqsa, pul o‘tkazmalari va tranzaksiyalarni — yoki komissiyasiz, yoki pasaytirilgan tariflarda taklif qilgan. Xususan, Humo komissiyasi Uzcard’nikidan bir necha baravar past — ayrim hollarda (oshishidan oldin) farq 15 baravargacha yetgan, ikkala tizimning rasman e’lon qilingan tariflariga ko‘ra.
Kelajakda komissiyalarning oshishiga qaramay — hatto 3−5 baravarga — Humo hali ham bozorda nisbatan arzon muqobil bo‘lib qoladi, shu bilan birga uning daromadliligi sezilarli darajada oshishi mumkin.
Shuningdek, bankomatda qo‘shimcha xizmatlarni (to‘lovlar, valyuta ayirboshlash operatsiyalari va boshqalar) qo‘llab-quvvatlash narxi oyiga bitta qurilma uchun BHMning 1 baravari (375 ming so‘m) ni tashkil etadi.
POS va ATM uchun “Savdogarning shaxsiy kabineti” xizmatiga abonent to‘lovi har bir ID-terminal uchun BHMning 3%i (11 250 so‘m), EPOS terminallari uchun esa BHMning 20%i (75 ming so‘m) miqdorida belgilandi.
Alipay+ QR-kodidan foydalangan holda transchegaraviy to‘lovlar xizmatiga ulanish QQS bilan birga BHMning 8000 baravari (3 mlrd so‘m), Alipay+ QR-kodidan foydalangan holda transchegaraviy to‘lovlarni sotib olish tranzaksiya summasining 0,3%i, ushbu xizmatni texnik qo‘llab-quvvatlash oyiga BHMning 10 baravari (3,75 mln so‘m) ni tashkil etadi.
Bankomatlar orqali to‘lovlarni amalga oshirish uchun ekvayring tarifi (masalan, bankomatda telefon yoki kommunal xizmatlar uchun to‘lov) tranzaksiya summasining 0,3%i miqdorida belgilangan.
Yangi tariflar tasdiqlanishidan ikki kun oldin — 19-may kuni Strategik islohotlar agentligida naqd pulsiz hisob-kitoblar ulushini oshirish bo‘yicha kompleks reja loyihasini ishlab chiqish uchun “bir qator xorijiy kompaniyalar vakillari bilan uchrashuv” o‘tkazilgandi. Unda Uzcard va Humo komissiyalarining amaldagi tuzilmasi banklarning motivatsiyasiga ta’siri muhokama qilindi.
Milliy operatorlarning kartalari bo‘yicha operatsiyalar uchun banklarning mukofotlari xalqaro to‘lov tizimlari shartlaridan ortda qolayotgani, banklar uchun sharoit hamda rag‘batlarni milliy va xalqaro tizimlar bo‘yicha tenglashtirish taklifi bildirildi.
Humo tarixi
Milliy banklararo protsessing markazi 2018-yilda tashkil etilgan, undan keyingi yilning bahorida esa u boshqarayotgan Humo to‘lov tizimi ishga tushirildi. 2021-yilda Uzcard bilan hamkorlik qilishga kelishib, infratuzilmani integratsiyalashni boshladi.
2023-yilning yozidan buyon 6,4 mingta Humo bankomatlari Uzcard bank kartalarini o‘zaro asosda qabul qiladi. Hozirda to‘lov terminallarini integratsiyalash bo‘yicha ishlar olib borilmoqda, ular allaqachon sinov bosqichiga chiqqan.
O‘tgan yilning mayida MBPM prezidentning tegishli farmoni bilan aksiyadorlik jamiyati sifatida qayta tashkil etildi. Kompaniya tomonidan nominal qiymati 1000 so‘m bo‘lgan 155 448 748 dona oddiy aksiyalar chiqarilib, Davaktiv agentligida joylashtirildi.
Xususiylashtirish jarayoni
Iyul oyi o‘rtalarida Davaktiv agentligi Humo’ning 100% ulushini xususiylashtirish boshlanganini ma’lum qildi. Jarayon uch bosqichda tashkil etilib, birinchi bosqich 22-avgustda yakunlandi.
Aktivni sotib olishga O‘zbekiston, Yevropa va Osiyodan 8 nafar investor qiziqish bildirgan. 6 nafar talabgor esa keyingi bosqichga o‘tdi. Qozog‘istonning Kaspi fintex guruhi to‘lov tizimini sotib olishga qiziqish bildirgandi. Biroq, noyabr oyiga kelib, kompaniya xususiylashtirish jarayonida ishtirok etmaslikka qaror qildi.
Spot bilan suhbatda bo‘lgan ekspertlar Humo’ning minimal qiymatini $60−80 mlnga baholadi. Aniq narxni aniqlash uchun to‘lov tizimining joriy va prognozli moliyaviy ma’lumotlariga kirish zarur. Davaktiv agentligi direktori Akmalxon Ortiqov bunga qo‘shilgan holda, “haqiqatga ancha yaqin” ekanini ta’kidladi.
Bundan tashqari, Spot fintex bozori ishtirokchilari bilan Kaspi’ning O‘zbekiston bozoriga kengayishi, Humo bilan kelishuv ehtimoli, to‘lov tizimini sotib olishdagi rejalar va mahalliy biznesning Kaspi bilan raqobatlashishga tayyorligi haqida suhbatlashdi.
13-yanvarga kelib uchta da’vogardan eng yuqori narx — $65 mln taklifi bilan Paynet MBPMning 100% ulushini sotib olgani ma’lum bo‘ldi. Biroq, Davlat aktivlarini boshqarish agentligi bitim tuzilganidan uch hafta (kelishuv 25-dekabrda amalga oshirilgan) o‘tgach bu haqida xabar bergan.
Paynet bosh direktori Anvar Isamuhamedov Humo xususiylashtirilishiga munosabat bildirib, kompaniya to‘lovlarning yangi shakl va usullarini joriy etishda halol raqobatga, milliy to‘lov tizimlarini rivojlantirish, ilg‘or moliyaviy va raqamli texnologiyalarni joriy etish sa’y-harakatlarini birlashtirishga sodiqligini ta’kidladi.
Mart oyi boshida Paynet Humo to‘lov tizimi rahbariyati va kuzatuv kengashini o‘zgartirishni ko‘rib chiqishi ma’lum bo‘ldi. Ko‘p o‘tmay, to‘lov tizimiga tashkil etilganidan buyon rahbarlik qilib kelgan Shuhratbek Qurbonov bu lavozimdan ketib, yangilangan kuzatuv kengashi tarkibiga kiritildi. MBPMning yangi rahbari etib esa Aleksey Maksimov tayinlandi.
Biroq, oradan ikki yarim oy o‘tgach, Humo to‘lov tizimida yana rahbar o‘zgardi. Uch yilga mehnat shartnomasi tuzilgan Maksimovning vakolatlari muddatidan oldin tugatildi. Uning o‘rniga esa Humo rahbari vazifasini vaqtincha bajaruvchi etib raisning birinchi o‘rinbosari Maqsadjon Muhitdinov tayinlandi.
Bundan tashqari, Shuhratbek Qurbonovning MBPM kuzatuv kengashi a’zosi sifatidagi vakolati ham muddatidan avval tugatilib, affillangan shaxslar ro‘yxatidan chiqarildi. Uning o‘rniga Paynet bosh direktori Anvar Isamuhamedov kiritildi.
Avvalroq fuqarolarning yirik miqdordagi pul o‘tkazmalari ustidan nazorat kuchaytirilishi haqida xabar berilgandi.
