11-dekabr kuni Oliy Majlis Senati Kengashi Timur Ishmetovni O‘zbekiston Markaziy banki boshqaruvi raisi etib tayinlandi. Regulyatorning avvalgi rahbari Mamarizo Nurmuratov esa prezident taqdimnomasi asosida lavozimidan ozod etildi.
Faoliyat yo‘li
Timur Ishmetov 1979-yilda Toshkent shahrida tug‘ilgan. 2000-yilda Toshkent moliya institutini tamomlagan, o‘sha paytda Markaziy bank valyuta operatsiyalari maxsus bo‘limining yetakchi iqtisodchisi bo‘lgan.
Bir yildan so‘ng katta ekspert-tahlilchi bo‘ldi hamda Valyuta birjasi va tashqi aloqalar departamenti ishchi guruhiga rahbarlik qildi. 2004-yilda regulyatorning valyuta operatsiyalari bo‘limi boshlig‘i sifatida faoliyatini davom ettirdi.
2005-yilda Buyuk Britaniyadagi Birmingem universitetida tahsil olgan. Ikki yildan so‘ng Toshkent davlat yuridik institutini tamomlagan.
2008-yilda Xalqaro zaxiralarni boshqarish departamentiga, 2009-yilda Operatsiyalar departamentiga rahbarlik qilgan. Keyingi sakkiz yil davomida u valyutani tartibga solish va nazorat qilish departamentiga direktori bo‘ldi.
2017-yilda Davlat investitsiya qo‘mitasi raisining birinchi o‘rinbosari, o‘sha yili Markaziy bank raisining birinchi o‘rinbosari bo‘ldi. 2019-yilda Moliya vazirining birinchi o‘rinbosari lavozimiga ishga o‘tdi, 2020-yilning fevralidan esa Ishmetov Moliya vaziri sifatida faoliyat yuritgan.
2022-yilning dekabr oyida ma’muriy islohotlar doirasida moliya vaziri Timur Ishmetov prezidentning iqtisodiyot sohalarini rivojlantirish, investitsiya va tashqi savdo siyosatini amalga oshirish masalalari bo‘yicha maslahatchisining birinchi o‘rinbosari bo‘ldi. U mazkur lavozimda 2024-yilning 11-dekabrigacha ishladi.
Qarashlar
Timur Ishmetov — davlatning iqtisodiyotga minimal aralashuvi tarafdori va taqiqlarni tartibga solishga qarshi. Har holda, bu fikrni u omma oldida bir necha bor ta’kidlagan. Masalan, 2019-yil mart oyida u ma’muriy aralashuvlar va cheklovlar bozorning normal ishlashiga imkon bermasligini ochiq aytgandi.
“Ma'muriy aralashuvdan hamma charchadi, biznesga hamma narsani mustaqil hal qilishga ruxsat berish kerak. O‘zbekistonda aynan shunday bo‘layotganligi hech kimga sir emas. Liberalizatsiya bilan birga u bilan bog‘liq xavf-xatarlar ham mavjud. Ilgari, masalan, bank tizimida risk-menejment oddiy edi: agar biz risklarni ko‘rsak, ularni shunchaki taqiqlaymiz”, — degandi o‘shanda Ishmetov.
U, shuningdek, o‘sha vaqtda O‘zbekiston banklari ertami-kechmi mamlakatga keladigan xorijiy o‘yinchilar bilan raqobatga tayyorlanishi kerakligi haqida ogohlantirgandi.
“Kuchli raqobat sharoitida banklarimiz katta muammolarga duch kelishidan qo‘rqaman. Bir xil mahsulotlarni taqdim etadigan, lekin buni tezroq beruvchi banklar kelganida, ularda tubdan qurilgan kredit konveyeri bor, ular risklarni boshqarishni bilishadi, bu esa ularga o‘z faoliyatini tezroq, daromadliroq va kamroq tavakkalchilik bilan amalga oshirish imkonini beradi,” — dedi Ishmetov.
2019-yil avgust oyida u yaqin yillarda import hajmi eksportdan oshib ketishini prognoz qilgan va buni barcha rivojlanayotgan mamlakatlar uchun normal holat deb atagan. Agar bu o‘zgartirilsa, faqat bozor mexanizmlari bilan, ya’ni importni cheklash emas, balki eksportni rag‘batlantirish, nominal imtiyozlarni bekor qilish kerak, deb tushuntirdi Ishmetov.
“Barcha o‘yinchilar uchun teng sharoitlar bo‘lishi kerak, imtiyozlar esa korrupsiyani keltirib chiqaradi. Ha, qo‘llab-quvvatlash kerak, lekin o‘sha imtiyozli kreditlar hisobiga emas. Biz ulardan asta-sekin uzoqlashyapmiz”, — dedi u. Noyabr oyidayoq imtiyozli kreditlar o‘tmishga o‘tishi ma’lum bo‘ldi va bu 2020 yilda boshlandi.
Erkin kursga o‘tishga izoh berar ekan, Ishmetov bozor tamoyillari asosida shakllanadigan valyuta kursi iqtisodiyotning barometri ekanligini ta’kidladi. Bu xuddi haroratga o‘xshaydi — agar u ko‘tarilsa, bu termometrga ta’sir qilish kerak degani emas.
“Maqsad — pul jalb qilish emas, sifat”, — dedi Ishmetov “Ipoteka-bank"ni Vengriyaning “OTP banki"ga sotish bo‘yicha bitimni xarakterlab. Uning so‘zlariga ko‘ra, xorijdan jalb qilingan strategik hamkor bir bankni o‘zgartirib, boshqalarga o‘rnak ko‘rsatishi mumkin.
2022-yil noyabr oyida Timur Ishmetov davlat budjeti xarajatlarini qisqartirish bilan birga inflyatsiya o‘sishini sekinlashtirish siyosatini ustuvorlashtirishga chaqirdi. Shuningdek, o‘sha paytdagi moliya vaziri tarkibiy islohotlarni davom ettirish tarafdori bo‘lib chiqdi, ularni amalga oshirishda amaldor xususiy sektorga e’tibor qaratishni taklif qildi.
Iqtiboslar
“Kursga cheklovlar bilan ta’sir o‘tkazishga qaratilgan har qanday urinish salbiy oqibatlarga olib keladi”.
“Valyuta siyosati haqida hech kim gapirmay qo‘ygan kun liberallashtirish jarayoni yakunlangan kun bo‘ladi”.
“Har qanday tovar kabi, valyutaning ham bozor belgilaydigan o‘z narxi bor. Agar bu jarayonga aralashilsa, yana eski muammolar, jumladan, „qora bozor“ paydo bo‘ladi”.
“Iqtisodiy siyosatimizda ilgari yo‘l qo‘yilgan xatolar tadbirkorlarni „valyutchiklar“ xizmatidan foydalanishga majbur qildi. Ehtimol, qisman biz o‘zimiz tadbirkorlarni noqonuniy faoliyat bilan shug‘ullanishga majbur qilganimiz sababli, huquqni muhofaza qiluvchi organlar ularga tushunish bilan yondashgan”.
“Har bir yangi taqiq biznes tomonidan cheklovlarni chetlab o‘tish uchun ijodiy yondashuvni keltirib chiqaradi, yangi taqiqlar paydo bo‘ladi. Bir taqiq o‘nta taqiqni keltirib chiqaradi. Natijada biznes yuritish imkonsiz bo‘lgan vaziyat yuzaga keladi va bu taqiqlar bozorning normal ishlashiga yo‘l qo‘ymaydigan nomutanosibliklarni keltirib chiqaradi”.
“Hozir chet el valyutasini banklardan sotib olishga ikkilanayotgan tadbirkorlarga shuni aytmoqchiman: valyuta oldi-sotdisida hech qanday cheklovlar bo‘lmaydi, ortga qaytish yo‘li yo‘q. Bundan tashqari, orqaga tashlangan har qanday qadam davlat uchun salbiy oqibatlarga olib keladi”.
“Yagona yechim — davlat mablag‘lari yoki qarzlardan ko‘ra xususiy sektorga e’tibor qaratgan holda, siyosatimizni qayta qurish imkonini beradigan tarkibiy islohotlarga e’tibor qaratishimiz kerak. O‘rta muddatli istiqbolda biz xususiy sektor mablag‘lariga tayanishimiz lozim”.
“Biz faqat bu islohotlarni davom ettirgan taqdirdagina o‘sishni qo‘llab-quvvatlashimiz mumkin. Agar islohotlar jarayonini kechiktirsak va sekinlashtirsak, ikkinchi va uchinchi yildan boshlab o‘sha sur’atda o‘sishning deyarli iloji bo‘lmay qoladi”.
