Markaziy bank ma’lumotlariga ko‘ra, 2025-yilning ikki oyi yakunlariga ko‘ra, o‘zbek valyutasi AQSh dollariga nisbatan biroz mustahkamlangan.
Fevral oyida milliy valyuta kutilmaganda dollarga nisbatan 79,64 so‘mga yoki 0,61%ga — 12 877,37 so‘mga mustahkamlandi. Oyning birinchi yarmida dollar bir maromda ko‘tarildi va 14-fevral kuni birinchi marta 13 ming so‘mlik ko‘rsatkichdan oshib, yangi rekord o‘rnatdi.
Biroq oyning ikkinchi yarmida so‘m pasayishni qoplab, 2024-yil 20-dekabrdagi darajaga ko‘tarildi.
Natijada barcha tijorat banklarida dollar kursi 13 ming so‘mdan pastga tushdi. AQSh valyutasini bir vaqtning o‘zida yettita bank 12 950 so‘mdan, “Asakabank” va “Poytaxt bank” esa 12 860 so‘mdan taklif qilmoqda.
2024 yilda o‘zbek so‘mi nisbiy hisobda atigi 4,71%ga (yoki mutlaq hisobda 581,78 so‘mga) qadrsizlangan.
O‘zbek so‘mining qimmatlashishiga Rossiya va AQSH o‘rtasidagi muloqot qayta tiklanganidan keyin Rossiya rublining keskin mustahkamlanishi, jumladan, Ukrainadagi qurolli mojaroni hal qilish masalasi ham sabab bo‘lgan bo‘lishi mumkin.
Oliy darajadagi, shu jumladan prezidentlar o‘rtasidagi aloqalar fonida investorlarning Rossiyadan sanksiyalarning olib tashlanishi haqidagi taxminlari yaxshilandi, bu esa rubl bo‘yicha xatarlarni kamaytirdi.
Masalan, Rossiya banki 27-fevral kuni dollarning rasmiy kursini 86 rubldan pasaytirdi, O‘zbekiston Markaziy banki 2024-yil 20-iyundan beri birinchi marta rubl kursini 150 so‘mdan yuqori belgiladi.
Rossiya valyutasining mustahkamlanishi qo‘shimcha valyutaning respublikaga kirib kelishi hisobiga o‘zbek so‘miga ijobiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Rossiya O‘zbekistonning ikkinchi yirik tashqi savdo hamkori bo‘lib, shu bilan birga asosiy eksport bozori hisoblanadi. O‘tgan yili mehnat muhojirlarining pul o‘tkazmalari deyarli 89%i (11,5 mlrd) Rossiyadan kelgan.
Shunday qilib, rublning kuchli kursi O‘zbekiston mahsulotlarining Rossiyadagi narxini arzonlashtirishga, shuningdek, mehnat muhojirlarining xalqaro pul o‘tkazmalarini dollar hisobida ko‘paytirishga sabab bo‘lmoqda.
Yaqin kelajakda umumiy qiymati qariyb $1,5 mlrd bo‘lgan suveren yevrobondlarning chiqarilishi va oltinning rekord darajada qimmatlashishi fonida valyuta intervensiyalari dollar kursiga ijobiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin, uning kotirovkalari bir unsiya uchun $3000ga yaqinlashdi.
Dekabr oyida “Spot” tahlilchilar bilan 2024-yilda so‘mning qadrsizlanishi sabablari, milliy valyuta mustahkamlanishidagi risklar va 2025-yilda almashuv kursiga ta’sir qiluvchi omillar haqida suhbatlashdi.
Ekspertlar joriy yil yakuni bo‘yicha dollar kursi 13 340−14 ming so‘m oralig‘ida shakllanishini kutmoqda. Milliy valyuta oltinning sotilishi va o‘sishiga, jalb qilinadigan xorijiy kreditlar va investitsiyalarga, Markaziy bank siyosatiga, transchegaraviy o‘tkazmalar hajmiga, import oshishiga hamda global iqtisodiyot holatiga bevosita bog‘liq bo‘ladi.
2024-yilda so‘mning real samarali almashuv kursi (REER) 5,9% ga mustahkamlandi. Markaziy bank joriy yilning ikkinchi yarmida almashuv kursi o‘rta muddatli trend darajasiga qaytishini kutmoqda.
